Η Αλφάβητος του Στίχου (Οn Line)
Ένα σεμινάριο – εργαλείο για όλα τα εργαστήρια στίχου που αποτελεί μια επιτομή του παλαιότερου εργαστηρίου “ΤΕΧΝΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΣΤΙΧΟΥ”. Τα τεχνικά δίωρα μαθήματα συνοδεύει την τελευταία ώρα ο μουσικός Κώστας Χατζόπουλος με ασκήσεις Ρυθμολογίας. Στο πρώτο μέρος των μαθημάτων η Τεχνική του Στίχου έχει το προβάδισμα. Στα μαθήματα που ακολουθούν η Φ. Λαμπρίδη θα ασχοληθεί με ζητήματα Φόρμας πάνω στη Στιχουργική Τέχνη αναλύοντας μεγάλους στιχουργούς και προτείνοντας ανάλογες ασκήσεις πάνω στο έργο τους.
Εισηγητής: Θράσος Καμινάκης
Συνεργάζονται ο μουσικός Κώστας Χατζόπουλος (ΑΝΕΜΟΣ) στη Ρυθμολογία και η Φωτεινή Λαμπρίδη στη Φόρμα και την Υφολογία
Έναρξη: Αναμένεται από μέσα Σεπτεμβρίου 2022
Η ΥΛΗ ΤΟΥ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟΥ
Στο Σεμινάριο θα εξεταστούν αναλυτικά τα παρακάτω κλειδιά της Στιχοποίησης:
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ – ΑΥΤΟΑΝΑΦΟΡΙΚΟΤΗΤΑ – ΑΦΑΙΡΕΣΗ – ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
ΒΑΘΟΣ – ΒΑΡΥΓΔΟΥΠΕΣ ΛΕΞΕΙΣ & ΦΡΑΣΕΟΛΟΓΙΕΣ
ΓΕΦΥΡΑ – ΓΛΩΣΣΑ – ΓΕΝΙΚΕΥΣΕΙΣ
ΔΙΑΤΥΠΩΤΙΚΗ ΣΥΜΒΑΣΗ (σύνταξη) – ΔΙΑΚΥΒΕΥΣΗ
ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ (ΜΟΤΙΒΟ) – ΕΝΤΑΣΗ – ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΣΤΙΧΟΣ – ΕΝΤΕΧΝΟ ΑΤΟΠΗΜΑ – ΕΙΚΟΝΕΣ
ΖΕΥΓΑΡΩΤΗ ΡΙΜΑ – ΖΕΥΓΗ ΣΤΙΧΩΝ = ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ & ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ
ΗΘΟ-ΠΟΙΗΣΗ
ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΕΣ
ΙΔΕΕΣ ΚΑΙ ΑΦΗΡΗΜΕΝΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ – ΙΔΙΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ
ΚΟΥΠΛΕ – ΚΟΡΥΦΩΣΗ – ΚΡΕΣΕΝΤΟ – ΚΛΙΣΕ – ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ – ΚΩΔΙΚΟΠΟΙΗΣΗ – ΚΑΚΕΜΦΑΤΟ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ – ΛΕΞΗ ΚΛΕΙΔΙ (ΚΕΝΤΡΟ ΒΑΡΟΥΣ)
ΜΕΤΡΟ (ΠΟΔΕΣ είναι ο ίαμβος, ο τροχαίος, ο ανάπαιστος, ο δάκτυλος και ο αμφίβραχυς)
ΝΟΗΜΑΤΙΚΗ ΕΚΠΤΩΣΗ (ασάφεια)
ΞΕΝΟΦΕΡΤΕΣ ΛΕΞΕΙΣ
ΟΜΟΙΟΚΑΤΑΛΗΞΙΑ ΑΝΑΚΑΤΗ / ΕΣΩΤΕΡΙΚΗ / ΖΕΥΓΑΡΟΠΛΕΚΤΗ /οξύ- παροξύ-προπαραξύτονη
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ – ΠΛΟΚΗ – ΠΡΟΦΟΡΙΚΟΤΗΤΑ – ΠΕΙΡΑΓΜΑ – ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ – ΠΛΕΚΤΗ ΡΙΜΑ
ΡΕΦΡΑΙΝ (ΕΠΩΔΟΣ) – ΡΥΘΜΟΣ / ΡΥΘΜΟΛΟΓΙΑ
ΣΤΡΟΦΗ (ΚΟΥΠΛΕ) – ΣΑΣΠΕΝΣ – ΣΥΜΒΟΛΑ – ΣΟΝΕΤΟ – ΣΤΑΥΡΩΤΗ ΡΙΜΑ
ΤΟΝΙΣΜΟΣ – ΤΙΤΛΟΣ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ
ΥΦΟΣ – ΥΠΑΙΝΙΓΜΟΣ – ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ & ΑΠΟΔΟΣΕΙΣ = ΖΕΥΓΗ ΣΤΙΧΩΝ
ΦΛΥΑΡΙΑ
ΧΩΡΗΤΙΚΟΤΗΤΑ – ΧΡΟΝΟΣ – ΧΑΣΜΩΔΙΑ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΟΠΟΙΗΣΗ
ΩΔΗ – ΣΕΙΑ ΤΟΥ ΣΤΙΧΟΥΡΓΟΥ
Ένα παράδειγμα για τη Ρυθμολογία ενός έμμετρου κειμένου:
περί ΡΥΘΜΟΥ ο λόγος:
Εκτός από το μέτρο, κύριο γνώρισμα τού στίχου αποτελεί και ο ρυθμός .Μερικοί λένε πως ο ρυθμός και το μέτρο σ’ ένα ποίημα είναι το ίδιο πράγμα. Κι ωστόσο υπάρχει διαφορά, έστω κι αν δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί ακριβώς.
Οι διαφορές που προκύπτουν από τούς τόνους -τόνοι που υπάρχουν αλλά δεν ακούγονται – μέτρα πού δρασκελούν ρυθμικά τον κανόνα περί τού ποια συλλαβή θα ‘ναι τονισμένη και ποια όχι, όλα αυτά δημιουργούν ένα ευχάριστο ακουστικό συναίσθημα. Κάτι πού δεν ταυτίζεται με το μέτρο, αλλά κυλάει παράλληλα με αυτό, σαν ένα μουσικό κύμα. Και πού βγαίνει όχι από κανόνες, αλλά από τη δεξιοτεχνία και την προσωπικότητα τού κάθε ποιητή.
Σαν παράδειγμα για την κατανόηση τού ρυθμού θα μπορούσαμε να φέρουμε μερικούς στίχους από «Το ταξίδι» του Πορφύρα:
Όνειρο απίστευτο ή λιόχαρη μέρα! Εγώ κι η Αννούλα
λίγοι παλιοί σύντροφοί μου και κάποιες κοπέλες μαζί,
μπήκαμε μέσα σε μια γαλανή μεθυσμένη βαρκούλα,
μπήκαμε μέσα και πάμε μακριά στης χαράς το νησί.
Εδώ το μέτρο είναι δακτυλικό. Αν διαβάσει κανείς ένα προς ένα τους δακτύλους, έχει την αίσθηση τού μέτρου. Αν διαβάσει όμως με τη φυσικότητα μιας σωστής απαγγελίας, το μέτρο υποχωρεί και στην επιφάνεια έρχεται μια άλλη μουσικότητα. ‘Ιδίως ο τρίτος στίχος, ακουστικά, δημιουργεί ένα ρυθμό, πού σε κάνει να βλέπεις κιόλας τη βαρκούλα να σκαμπανεβάζει στα κύματα σα μεθυσμένη.
περί ΦΟΡΜΑΣ ο λόγος:
Εκτός από το μέτρο, και τον ρυθμό θα θιχτούν ζητήματα Φόρμας με τη Φωτεινή Λαμπρίδη. Θα εξεταστούν μεγάλοι στιχουργοί όπως ο Μάνος Ελευθερίου, ο Κώστας Τριπολίτης, ο Άλκης Αλκαίος, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Νίκος Γκάτσος και η Μαριανίνα Κριεζή και θα εντοπιστούν φορμαλιστικές ιδιαιτερότητες που μπορεί να βοηθήσουν κάθε συμμετέχοντα να πειραματιστεί πάνω σε φόρμες που τον αφορούν περισσότερο. Σκοπός είναι να προσδιοριστεί ακριβώς μια πρώτη προσέγγιση πάνω στο προσωπικό ύφος κάθε νέου στιχουργού.
