Πρόκειται για δύο κύκλους μαθημάτων που αποτελούνται από οκτώ δίωρες συναντήσεις με θέμα το σινεμά, την ιστορία και τα είδη του, τις ταινίες, τους κινηματογραφιστές και τους σκηνοθέτες του κινηματογράφου, αλλά μέσα από μια λοξή προσέγγιση που δε θα είναι καθόλου χρονολογική, ακαδημαϊκή ή αξιολογική. Αντιθέτως, θα είναι προσωπική, ιδιοσυγκρασιακή, με τεράστια κενά και άλματα, χωρίς μάλιστα να περιορίζεται στην παρουσίαση παραδειγμάτων που προέρχονται απ’ αυτό που αποκαλούμε μια κλασική, μεγάλου ή μικρού μήκους, ταινία. Βίντεο και φιλμ εικαστικών, οικιακές ταινίες, βίντεο κλιπ κτλ, θα βρίσκονται ετοιμοπόλεμα στο οπλοστάσιο του σεμιναρίου. Ο τίτλος των κύκλων αυτών θα μπορούσε να είναι: «Μy Own Private Cinema». Μια διαδρομή στην αθέατη κι αόρατη πλευρά του κινηματογράφου, παρουσιάζοντας περιπτώσεις – γνωστές, λιγότερο γνωστές ή άγνωστες – που με τον καιρό χάνονται ή σπρώχνονται στο περιθώριο του Κινηματογραφικού Κανόνα.
Εισηγητής: Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου
Εισαγωγική συνάντηση γνωριμίας: Τετάρτη 5/2/2025, ώρα 18:00
Έναρξη: Τετάρτη 19/2/2025
Πρόγραμμα: Κάθε Τετάρτη, 18:15 – 20:15
Διάρκεια: 8 δια ζώσης και διαδικτυακές συναντήσεις
Κόστος: 160€ + ΦΠΑ
Για ποιους είναι αυτό το σεμινάριο:
• Για σένα που αγαπάς τις τέχνες και τον Κινηματογράφο
• Για σένα που δεν έχεις διδαχτεί ξανά κάτι ανάλογο
• Για σένα που έχεις κάνει αρκετά μαθήματα Ιστορίας και Αισθητικής Κινηματογράφου, χωρίς ωστόσο να έχεις δοκιμάσει έναν θεματολόγιο στα μαθήματα που να οδηγεί σε έναν αυστηρά σύγχρονο πυρήνα σπουδών με άξονα τη συγκριτική αισθητική μελέτη
• Για νέους συγγραφείς, σεναριογράφους και σκηνοθέτες, ηθοποιούς ή σπουδαστές εικαστικών τεχνών και κινηματογραφικών σχολών
• Για σένα που θέλεις γίνεις καλύτερος κινηματογραφικός ακροατής, να ανακαλύψεις το προσωπικό σου σινεμά που σε εμπνέει και να ενημερωθείς για τις νέες τάσεις στο χώρο του κινηματογράφου.
• Για όσους θέλουν να καταλάβουν και να «μιλήσουν» καλύτερα και σε βάθος την κινηματογραφική γλώσσα του 21ου αιώνα και τα ιδιώματά της
Αυτό το μάθημα περιλαμβάνει:
• 16 ώρες live και διαδικτυακού μαθήματος
• Εκπαιδευτικό υλικό και σημειώσεις καθώς και Οπτικοακουστικό υλικό παράδοσης (Βίντεο και φιλμ εικαστικών, οικιακές ταινίες, βίντεο κλιπ) καθότι τα μαθήματα στηρίζονται σε συγκριτική αισθητική ανάλυση και όχι σε γραμμική ιστορική προσέγγιση της ιστορίας του σινεμά
• Βιωματικές ασκήσεις και πειραματισμούς που θα προκαλούν τους συμμετέχοντες σε διαδραστικές συνθήκες εντός των μαθημάτων
• Βεβαίωση παρακολούθησης με την ολοκλήρωση των μαθημάτων
• Κάρτα μέλους με προσφορές σε χώρους εστίασης και πολιτισμού σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΚΥΚΛΟΣ: ΜΑΘΗΜΑΤΑ 1-8
1. Ο ΧΡΟΝΟΣ ΤΑΞΙΔΕΥΕΙ ΜΕ ΤΑΞΙ
Αν στις «Άγριες Φράουλες» του Μπέργκμαν ο ηλικιωμένος Ισαάκ οδηγεί το μαύρο του αμάξι, επιστρέφοντας στους τόπους της νεότητάς του, ο Στέλιος στην «Καρκαλού», του Σταύρου Τορνέ, κάνει το ίδιο, μα με τη βοήθεια ενός νεαρού ταξιτζή που τον μεταφέρει σε χρόνους του παρελθόντος. Οι δύο ταινίες, παρά την τελείως διαφορετική τους προσέγγιση –βορινό φως από τη μία, τραχύτητα της πέτρας από την άλλη-, έχουν κοινά στοιχεία, και βέβαια ένα παρόμοιο θέμα. Αν όμως η σπουδαία ταινία του Μπέργκμαν δεν μπορεί ν’ αντισταθεί στις συμβάσεις του σινεμά, η ταινία του Τορνέ φαίνεται να τις αγνοεί, μπερδεύοντας τους τόπους και τις εποχές, τ’ όνειρο με την αληθινή ζωή, αναιρώντας ακόμη κι αυτή την έννοια του φλας μπακ. Στην «Καρκαλού» ο κινηματογραφικός χρόνος είναι αυτόνομος, θυμίζοντας τον «Πέδρο Πάραμο» το μυθικό βιβλίο του Ρούλφο: ένα άχρονο ταξίδι σ’ έναν τόπο γεμάτο φαντάσματα.
2. ΠΕΡΙΜΕΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΚΑΤΑΛΛΗΛΟ ΦΩΣ
Υπάρχουν κινηματογραφιστές που δεν βγήκαν ποτέ από το σπίτι τους -ή μοιάζουν σαν να μη βγήκαν ποτέ από το σπίτι τους- επειδή «περίμεναν να έρθει το κατάλληλο φως» για να κινηματογραφήσουν, όπως έλεγε ο Ρόμπερτ Φρανκ. Στην πραγματικότητα, ο Φρανκ περιπλανήθηκε για πολλά χρόνια, από την Ελβετία, τη γενέτειρά του, στη Νέα Υόρκη όπου έζησε τον παλμό της δεκαετίας του ’60, μέχρι να φτάσει στο απομονωμένο του σπίτι στον Καναδά. Έτσι, αυτό το δεύτερο μάθημα του 3ου κύκλου είναι μια συνάντηση σκηνοθετών που έχουν αναφερθεί ως τώρα. Είναι λες και η μικρή χειρονομία του Κρεν, η μανία του Χέρτζογκ, η τραχύτητα του Τορνέ και η φωτιστική καλοσύνη (μισανθρωπία) του Μπέργκμαν μπλέκονται στα μικρά οικιακά βίντεο του Φρανκ, κάτι μεταξύ home movies και ενθύμια γύρω από την απώλεια, την οδύνη και τη ζωή στην άκρη του κόσμου.
3.ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΩΝ ΥΛΙΚΩΝ
Ο κινηματογράφος δεν ήταν πάντα ψηφιακές κάμερες και ψηφιακά πλάνα που τ’ αποθηκεύεις στον σκληρό σου δίσκο προκειμένου να τα μοντάρεις στον υπολογιστή σου. Παλαιότερα υπήρχαν διάφορα είδη φιλμ (Σούπερ 8, 16 χιλ., 35 χιλ.), υπήρχαν διαφορετικές ποιότητες βίντεο, από το VHS ως το Video 8 και τις κασέτες MiniDV, και βέβαια ακόμα πιο παλιά υπήρχε το ζωοτρόπιο και το θαυματοτρόπιο. Σε αυτή τη συνάντηση, η ομάδα θα έχει την ευκαιρία ν’ ανακαλύψει όλα τα παραπάνω υλικά. Οι μαθητές θα έχουν την ευκαιρία να δουν από κοντά παλιές βιντεοκάμερες και κινηματογραφικές μηχανές, φιλμ και βιντεοκασέτες, μαζί με παραδείγματα ταινιών που έχουν τραβηχτεί με τα συγκεκριμένα κινηματογραφικά μέσα και υλικά.
4. ΧΡΟΝΟΣ ΣΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ
Ο κινηματογραφιστής Τεό Eρνaντέζ έλεγε πως «το φιλμ Σούπερ 8 είναι η ανορθοδοξία του σινεμά». Κάποιος μάλιστα θα προσέθετε: δεν είναι μοναχά η ανορθοδοξία του σινεμά, μα και το περίσσευμά του. Δεν είναι λίγες οι φορές που βρίσκουμε πεταμένα Σούπερ 8 στα σκουπίδια ή στα παζάρια, πεταμένα διαμάντια δηλαδή. Αυτό το ιδιαίτερο μάθημα θα είναι ένα γρήγορο σεμινάριο, γύρω απ’ αυτό που κάποτε ήταν το Instagram της εποχής του, το ερασιτεχνικό φιλμ Σούπερ 8 που κάποτε αποτύπωνε τις οικογενειακές στιγμές, τις μαζώξεις και τους γάμους, αλλά και το βασικό φιλμικό υλικό για σπουδαίους κινηματογραφιστές: Ντέρεκ Τζάρμαν, Ζαν Κλοντ Ρουσό, Χέλγκα Φάντερλ. Μηχανή λήψης, μηχανή προβολής, μουβιόλα, κολέζα και φιλμ θα περάσουν από τα χέρια των συμμετεχόντων για να διαπιστώσουν πως πίσω από οτιδήποτε ψηφιακό κι άυλο κρύβεται κάτι χειροπιαστό, μακρύ και επικίνδυνο σαν φίδι.
5. Ο ΓΚΟΝΤΑΡ ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΜΟΝΟ ΚΥΜΑ
Ο Γκοντάρ δεν ήταν μόνο οι ταινίες του που γύρισε την περίοδο της «Νουβέλ Βαγκ», στις αρχές της δεκαετίας του ’60. Στην πραγματικότητα, ο καλός Γκοντάρ έρχεται αργότερα. Όταν οι περισσότεροι μοιάζουν να τον έχουν ξεχάσει. Τότε που αρχίζει να γίνεται πολιτικός, στριφνός, γελοίος, οξύς, όταν αποφασίζει να πειραματιστεί με το βίντεο και γίνεται αφηγηματικά ακόμα πιο τολμηρός. Όταν καταλήγει να γίνει αρχειοθέτης του κινηματογράφου με τη σειρά «Ιστορίες του Σινεμά». Όταν κάνει μικρά βίντεο για την πολιορκία του Σαράγεβο ή αυτοβιογραφείται κάποιο Δεκέμβρη στη Γενεύη. Όταν γυρίζει τις τελευταίες του ταινίες μ’ ένα κινητό και μοιάζουν πιο φρέσκιες από τις ταινίες των νέων κινηματογραφιστών. Αυτόν τον Γκοντάρ θ’ ανακαλύψουμε στο πρώτο μάθημα του τέταρτου κύκλου, χωρίς να ξεχνάμε βέβαια από πού ξεκίνησε ο μεγαλύτερος ανανεωτής στην ιστορία του σινεμά.
6. Ο ΧΑΡΜΟΝΙ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΟΝ ΧΑΡΠΟ
Ο Χάρμονι Κορίν έγινε γνωστός από το σενάριο του «Kids» που έγραψε στα δεκαοκτώ. Τα επόμενα χρόνια, μέχρι τις μέρες μας, γύρισε ταινίες, ζωγράφισε, έγραψε βιβλία, τραγούδησε, έκανε βίντεο κλιπ, έφτιαξε φανζίν, εξαφανίστηκε, επέστρεψε, εξαφανίστηκε ξανά, πάντα με το δικό του χαοτικό τρόπο, ένα κράμα ενοχλητικής ωμής τέχνης και χοντροκομμένης κωμωδίας. Χρησιμοποιώντας την περίπτωσή του, ως σημείο αναφοράς, θα μιλήσουμε για τους προγόνους του, τους Αδερφούς Μαρξ (Γράουτσο, Τσίκο, Χάρπο), τον Μπάστερ Κίτον και τον Μπέκετ, αλλά και κωμικούς όπως τον Μπιλ Χικς ή τον Άνταμ Κάουφμαν, ανθρώπους που προσπάθησαν να φτάσουν εκεί που δεν μπορεί να φτάσει κανείς. Εκεί δηλαδή που μόνο η κωμωδία μπορεί να φτάσει. Σ’ έναν τόπο που δεν υπάρχει πολιτική ορθότητα.
7. ΔΙΑΜΑΝΤΙΑ ΣΤΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ
Ένα απόγευμα, πριν χρόνια, περνώντας από το Γαλλικό Ινστιτούτο στην οδό Σίνα, βρήκα στα σκουπίδια δεκάδες βιντεοκασέτες VHS: Χέρτζογκ, Βιγκό, Καβαλιέ, Τριφό, Πιαλά. Έβαλα στο σάκο μου ό,τι χωρούσε και πήγα τα λάφυρα στο σπίτι. Αλήθεια, ποιος είχε δώσει την εντολή να πεταχτούν όλα αυτά τα διαμάντια στον κάδο απορριμμάτων; Ήταν η εποχή που το DVD αντικαθιστούσε τη βιντεοκασέτα στο οπτικοακουστικό τμήμα των βιβλιοθηκών. Μέσα από επιλεγμένα πλάνα αυτών των «άχρηστων» κι «απόβλητων» κασετών, θα παρουσιαστεί μια διαφορετική ιστορία του σινεμά, μια περίληψή της, αποδεικνύοντας πως η πολυτιμότητα του σινεμά οφείλεται στο γεγονός πως βρίσκεται κοντά στη γη, στο χώμα της καθημερινότητας, όπως έλεγε ο κριτικός Σερζ Ντανέ, ακόμα κι αν μπερδευόταν με τα σκουπίδια.
8. ΕΠΙΛΟΓΟΣ Β’ ΚΥΚΛΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΛΛΕΚΤΕΣ
Έχοντας μαζέψει αντικείμενα (μια φωτογραφία, ένα κομμάτι χαρτί, ένα περιτύλιγμα) από το σπίτι ή, ακόμα καλύτερα, από το δρόμο, ερχόμενοι προς το κτίριο του Μικρού Πολυτεχνείου, η ομάδα θα προσπαθήσει να πει μια ιστορία για το κάθε αντικείμενο, φανταστική ή όχι, με σκοπό να φτιαχτεί μια μεγαλύτερη αφήγηση που θα περιλαμβάνει όλα τα αντικείμενα που θα συλλεχθούν στην αίθουσα. Το σινεμά είναι συλλογή ετερόκλιτων πραγμάτων και φυγόκεντρων δυνάμεων που μέσα από το μοντάζ συγκλίνουν κάπου με ευεργετικό τρόπο. Τίποτα δεν είναι για πέταμα, τίποτα δεν είναι πιο σημαντικό από το άλλο. Σημασία έχει ο τρόπος που τα πράγματα τοποθετούνται και τι τελικά θέλεις να πεις. Ακόμα κι όταν δεν θέλεις να πεις τίποτα.
Σύντομο βιογραφικό του εισηγητή
Γεννήθηκε το 1974 στην Αθήνα όπου ζει κι εργάζεται. Σπούδαζε τοπογραφία στο Ε.Μ.Π., σινεμά στη Νέα Σορβόνη, νέα μέσα στην Α.Σ.Κ.Τ. Είναι κινηματογραφιστής, συγγραφέας, εικαστικός. Φιλμάρει κυρίως σε Σούπερ 8. Έχει γράψει, μεταξύ άλλων, το μυθιστόρημα «Ιάκωβος» (αντίποδες, 2016 — βραβείο Μένης Κουμανταρέας) και τ’ αφηγήματα «Βόυτσεκ/Ουρανός Άουσβιτς» (Άγρα, 2021). Συμμετείχε στην documenta 14. Αρθρογραφεί στις «Τέχνες & Γράμματα» της Καθημερινής και το Αθηνόραμα.
